غارنوردی
غارنوردی

غارنوردی

حفاظت غارها

حفاظت غارها 

اگرچه غارها جلوه گر دنیایی از زیبایی ها و شگفتیهای آفرینش هستند اما گاهی اوقات - آنچنان که باید شایسته و شگفت آور باشند - نیستند. هنگامی که تزئیینات آهکی غاری دچار آسیب شده و یا فضای بکر غارها با زباله ها پوشیده شده اند به واقعیتی می رسیم که علت اصلی آن غارنوردان و گروههایی هستند که از آنجا دیدار می کنند و عامل تخریب و ویرانی غارها به صورت عمد و یا غیر عمدی هستند. ساخت و ساز در اطراف غارها و آلودگیهای صوتی تاثیرات جدی و مهمی در زندگی جانوری غارها می گذارند. اگرچه بسیاری از این عوامل مخرب را می توان برطرف کرد و یا آلایندها را محو و پاک کرد اما بسیاری از این تخریبها و آلودگیها غیرقابل جبران هستند و تاثیرات خود را باقی می گذارند. استالاکتیت و استالاگمیت شکسته شده ای که برای بوجود آمدن و شکل گیری اش هزاران سال سپری شده ممکن است هیچوقت دوباره رشد نکند و به شکل اولیه اش برنگردد و یا گونه کمیابی از خفاشی که تنها در غار خاصی زندگی می کند ممکن است برای همیشه محو و نابود شود. علیرغم اینکه امروزه بسیاری از غارنوردان و زیست شناسان برای محافظت و رفع آلودگی غارها تلاش می کنند اما بیشتر اوقات نتایج ناشی از آلودگیها هیچوقت ازبین نخواهند رفت و یا قبل از اینکه آنها را رفع کنیم تاثیرات خود را بر محیط  می گذارند.

بحث حفظ و نگهداری غارها بسیار گسترده و وسیع است و تنها در یک مقاله نمی توان به آن پرداخت. امروزه در بسیاری از کشورها قوانینی برای مجرمین و کسانی که آسیب به غارها می رسانند وجود دارد و روشهایی نیز برای پیشگیری از آنها صورت می گیرد. یکی از روشهای حفاظت، نصب دروازه بر روی دهانه غارهاست - که در ادامه این مقاله ضمیمه ای در مورد آنها آورده ام - با وجود این هنوز مهمترین عامل برای حفظ و نگهداری غارها، رفتار ما نسبت به آنها و محیط آنهاست.

 

ضرورت حفظ و محافظت غارها:

 

ارزشهای زیست محیطی: غارها مسکن جمعیت زیادی از خفاشها و گونه های مختلفی از جانوران هستند که بسیاری از آنها کمیاب اند و تنها در محیط خاص و وضعیت ویژه غارها می توانند پرورش و زندگی کنند. حیات وحش و زندگی گیاهی در اطراف دهانه غارها با محیط آنها تطبیق شده است.

ارزشهای میراثی، باستانی و دیرین شناسی: جوامع انسانی،فرهنگها و جانوران باستانی و پیش از تاریخی را می توان از طریق بررسی نقاشیها، آثار بجا مانده و نوشته های دیواری غارها مطالعه کرد. هوای درون غارها بسیار یکنواخت و در بعضی از غارها خیلی خشک می باشد. این عوامل باعث بوجود آمدن محیطی می شود که از فسیلها و مصنوعات باستانی وتاریخی موجود در آنها بخوبی محافظت می کند.

ارزشهای علمی: غارها منابع بسیار ارزشمندی برای مطالعات علوم آموزشی و فرهنگی، زمین شناسی، زیست شناسی، آب شناسی و... می باشند. به عنوان مثال زمین شناسان می توانند با مطالعه مواد معدنی و سنگهای غارها معلومات تازه ای در مورد پیدایش زمین بدست آورند.

ارزشهای مادی: جذب توریست، صنعت توریسم و گردشگری یکی از ارزشهای غارهاست.

ارزشهای طبیعی و معنوی: تزئینات آهکی زیبا و شاهکار طبیعت را تنها می توان در محیط غارها مشاهده کرد.

 

عوامل متعددی سلامت و پایداری غاری را به خطر می اندازند که می توانند خارج از دهانه غار باشند مثل جاده سازی در اطراف دهانه غار و نتایج ناشی از آن و یا در داخل غار و فضای آن مثل ریختن زباله که بیشتر این عوامل داخلی تهدیدکننده غارها هستند. تخریبها و آلودگیهای داخل غارها توسط کسانی صورت می گیرند که از آنها بازدید می کنند که ممکن است گروهی تفریحی باشد و یا غارنوردی حرفه ای اما همیشه باید توجه داشت که احتمال این کار بصورت غیر عمد نیز وجود دارد. عدم شناخت افراد بازدید کننده از عوامل آلوده ساز و یا فعالیتی تخریب کننده می تواند بصورت غیرعمدی بر غارها تاثیرات منفی داشته باشد. در اینجا به نمونه ای از این عوامل تهدید کننده و آلاینده ها (عمدی و غیرعمد) که ممکن است در هنگام بازدید از غاری بوجود بیایند اشاره خواهم کرد و راه حلهایی را برای رفع آنها و یا عدم شکل گیری آنها ذکر می کنم.

 


رنگها و نوشته های روی دیوارها: یکی از معمولترین آسیبها و آلودگیها در غارها که توسط غارنوردان و یا افراد غیر حرفه ای انجام می شوند. معمولا به عنوان یادبود و یا علامت راهنما و مسیریابی از اسپری رنگ بر روی دیوارها استفاده می شود که در هر صورت باعث آلودگی و زشت کردن محیط غارها می شوند. در بسیاری از مواقع پاک سازی رنگ نوشته ها بسیار دشوار می باشد و حتی نمی توان آنها را کاملا محو و پاک کرد.

 در هنگام پاکسازی رنگ نوشته ها، باید با دقت فعالیتمان را انجام دهیم که آسیبها را بیشتر نکنیم. استفاده از مواد شیمیایی (پاک کننده ها و حلالها)، حیات وحش و زندگی موجودات داخل غارها را بخطر می اندازند و همچنین استفاده از برسهای سیمی باعث خراشیدن سنگها و تزئینات آهکی می شود. در این مواقع همیشه باید از روش های ملایم و لطیفتر استفاده کنیم مثلا استفاده از برسهای نایلونی و آبهای موجود در غارها (جویها، گودالها و حوضچه ها) یکی از این متدها با نتیجه رضایت بخش می باشد.

اگر رنگ نوشته بر روی رسوبات آهکی و بخشی از آن شده باشد می توان آن را رها کرد تا بر اثر رسوب گذاری در زیر قرار بگیرند و محو شوند و یا با نهایت دقت آن بخش را جدا کرد.

 

نکته: هیچگاه از رنگ برای علامتگذاری و جهت یابی استفاده نکنید:

  • اگر لازم باشد که مسیری را در غار مشخص کنیم و یا از درست بودن آن مطمئن نیستیم از روش نشانه گذاری با کپه های سنگ استفاده می کنیم که بعد از اتمام کار باید آنها را جمع کنیم تا باعث گمراهی گروههای بعدی نشوند.
  • اگر در یک مجموعه غار و یا غاری پر پیچ و خم غارنوردی می کنیم استفاده از ریسمانهای سفید و قرمز برای ردزنی پیشنهاد می شود و حتما بعد از اتمام کار، آنها را جمع آوری می کنیم.

  

 

شکسته شدن تزئینات آهکی: استالاکتیت و استالاگمیت یکی از مهمترین و بیشترین بخشهای هر غاری را شامل می شوند. این رسوبات اغلب بسیار ظریف اند و به راحتی و سادگی شکسته و خرد می شوند. این حقیقت تلخ است که بگوییم در همه غارها شاهد شکسته شدن و آسیب دیدگی آنها هستیم. کم اطلاعی و بی علاقگی دیدارکنندگان و تخریب عمدی از مهمترین این عوامل هستند. حتی غارنوردان حرفه ای هم اغلب به صورت تصادفی و غیرعمدی باعث شکسته شدن آنها می شوند . بهترین و راحت ترین روش برای حفظ تزئینات آهکی اینست که تا حدامکان از آنها دور شد و به آنها دست نزد.

یکی از روشهای ترمیم تزئینات شکسته شده روش پیچگذاری می باشد. بدین صورت که در دو قسمت شکسته شده با مته سوراخهایی ایجاد می کنیم. پیچ ضد زنگی که سر آن را بریده ایم در یکی از این سوراخها می چرخانیم و سر دیگر پیچ را در بخش دیگر مته شده می چرخانیم. اتصال توسط پیچ در این روش چنان راحت و محکم است که نیاز به گیره و نگه داشتن آنها تا هنگام جوش خوردن نخواهد بود.

 

 

 

آلوده شدن رسوبات آهکی با گل: گل یکی از عناصر تشکیل دهنده بسیاری از غارهاست. آلوده شدن رسوبات آهکی با گل سبب می شود که گلها جذب منافذ بسیار ریز این رسوبات شود و در روند شکل گیری آنها تاثیرات منفی بگذارند و باید خاطر نشان کرد که به این علت، در بیشتر مواقع نمی توان رسوباتی که به گل آلوده شده را بصورت اولیه تمیز کرد. در قسمتهایی از غار که محیط  آن گلی است دستها، لباس و چکمه غارنوردان به سرعت و راحتی آلوده می شوند. بیشتر غارنوردان برای حرکت در غارها عادت دارند که تزئینات آهکی اطراف را به عنوان گیره بگیرند یا لمس کنند (البته کمک زیادی برای حفظ تعادل و زمین نخوردن در بیشتر بخشهای غارها می شوند) اما این کار باعث آلوده شدن آنها با گل و یا امکان شکسته شدن را در پی خواهد شد.

بنابراین باید در این مواقع از قوانین زیر بهره جست:

1.  تزئینات آهکی را دست نزنید: برای نگاه کردن آنها تا حد امکان فاصله خود را حفظ کنید. هنگام عبور از کنار آنها بآرامی حرکت کنید. ممکن است به صورت غریزی آنها را بگیرید!

2.  اگر در جایی ناچار هستید تزئینات آهکی را لمس کنید یا از روی آنها رد شوید، لباسها و دستها و چکمه هایتان میبایست تمیز باشند. دستکشها و چکمه هایتان را دربیاورید و حتی اگر لازم باشد لباسهای کثیف شده را تعویض کنید. اگرچه گفتن این موضوع آسان و عملکردن آن سخت است اما هیچکس حق ندارد که به علت تنبلی و یا ایمنی خود، آسیب به تزئینات آهکی برساند. در این مواقع رعایت اصول زیر لازم و ضروری می باشد:

·        اگر جورابهایتان تمیز نیستند آنها را دربیاورید و یا برعکس بپوشید.

·    استفاده از کیسه های نایلونی و لاستیکی برای کشیدن بر روی پاها و یا گذاشتن چکمه ها در آنها.

·    چراغ پیشانی یدکی و تمیز همراه داشته باشید زیرا ممکن است کلاه کاسک و روشناییتان گل آلود شده باشند.

·    از دستکش تمیز استفاده کنید. سعی کنید با دست لخت به رسوبات آهکی دست نزنید. باکتریهای موجود در دست می تواند در روند شکل گیری آنها تاثیر منفی بجای بگذارد.

·        همه افراد گروه در یک ردیف و مسیر حرکت کنند.

·    افراد گروه مراقب حرکات همدیگر باشند و یکدیگر را نسبت به پدیده های موجود باخبر سازند. به عنوان مثال هنگام حرکت، نفر اول بقیه افراد را از وجود تزئینات آهکی ظریف و شکننده مسیر با خبر سازد.

 

 

 

یکی از روشهای تمیزسازی تزئینات آهکی گل آلود شده، استفاده از آب و شستشوی آنها با فشار زیاد آب است اما اینکار خطر شکستن و آسیب رساندن آنها را بیشتر می کند بنابراین بهترین کار پیشگیری از آلوده کردن آنها می باشد.

این موضوع را میبایست در نظر داشته باشیم که همه ما سعی می کنیم محیط زندگیمان تا حد امکان تمیز و عاری از کثیفی و آلودگی باشد. هیچ کس با کفشهای گلی و لباسهای کثیف وارد خانه، دفتر کار و اتومبیل خود نمی شود. یک غارنورد دلسوز و باتجربه غارها را محلی همانند محیط زندگی خود می داند و برای سلامت و تمیزی آنجا می کوشد.

 

راه رفتن بر روی رسوبات و کف غارها: کف ها اغلب بیان کننده چگونگی پیدایش و شکل گیری غارها و گاهی اوقات دربرگیرنده آثار باستانی همچون ردپاها، استخوانها، اجاق آتش و ... هستند. اگر کف غاری یا بخشی از آن پوشیده از گل و رسوبات باشد، به راحتی ازبین می رود. راه رفتن پی در پی بر روی گل رس و رسوبات کف غار آنها را نابود و از بین می برند. شکل بکر و دست نخورده این رسوبات بسیار زیبا هستند و تا حد امکان بهتر است هنگام عبور و یا بازدید از مسیری که رسوبات زیبا و دست نخورده دارد در یک مسیر کوچک و باریک حرکت کنیم و از ایجاد مسیرهای مختلف و رد پاهای مختلف جلوگیری کنیم. برای اینکار می توان مسیر را با نوارها لاستیکی مشخص کرد و یا کف آنجا را با لایه ای از پلاستیک پوشاند و روی آن حرکت کرد (که البته ممکن است به چکمه های گل آلود بچسبد).

 

 

 

ریختن زباله: دیدن زباله هایی مثل باطری، قوطیهای غذا، بطری و تفاله کاربیدها و شمع های سوخته برای هر غارنوردی ناراحت کننده است. اگرچه قوطیهای آلومینیومی و ظروف کنسرو مانند آهن زنگ نمی زنند و از لحاظ آلوده سازی مشکلی ایجاد نکند اما  ممکن است بوی موادی که در آنها بوده جانوران کوچک ساکن غارها را بخود جلب کند. جیرجیرکها، پشه ها، سمندرها و حلزونها از موجودات ریز ساکن غارها هستند که در اکوسیستم غارها نقش اساسی دارند. اگر یکی از این موجودات جذب بوی این قوطی ها و بطری ها شوند امکان این هست که در آن سقوط کنند و برای خارج شدن از آن ناتوان باشند و در آن گیر کنند. بدین صورت این جانوران در آنها اسیر و به دام می افتند. جانور به دام افتاده ممکن است بمیرد و یا باعث جلب جانوران دیگر و در نهایت اسیر شدن آنها نیز می شوند. باطری های رها شده و فاسد تاثیرات مضر شیمیایی بر محیط و pH آبهای غارها می گذارند.شمع ها و تفاله کاربید و ... زباله هایی هستند که علاوه بر آلوده سازی غارها امکان آسیب رساندن به جانوران ساکن غارها را دارند. به عنوان یک علاقمند به طبیعت  هیچوقت اینکار را انجام ندهید و از گذاشتن هر چیز در غار پرهیز کنید و اگر شما توانایی این را داشته باشید که زباله های باقیمانده از غارنوردان قبلی را به بیرون حمل کنید بدون ناراحتی و غرور اینکار را انجام دهید.

فضولات انسانی: علاوه بر آلوده سازی فضاها و بخشهای مختلف غارها، می توانند هوای غارها را غیرقابل استنشاق و بدبو کنند و زندگی جانوری غارها را نیز به خطربیاندازند. در غارنوردی های طولانی مدت، نیاز به رفع آنها بیشتر از برنامه های چند ساعته و کوتاه مدت وجود دارد بنابراین باید از روشهایی استفاده کنیم که فضا و تالار غارها را آلوده نسازند. بطری های پلاستیکی برای دفع ادرار یکی از بهترین گزینه هاست. روش دیگر، ادرار کردن در بخشهای فرعی غار که جریان آب در آن وجود دارد می باشد. اگر جریان آب وارد زمین شود بهتر است. حتی اگر این جریان بصورت جوی بسیار باریکی باشد در چند ساعت آینده شسته و از بین می روند. همیشه باید مطمئن باشید که این جریان آب جهت شرب استفاده نمی شود. در غارهای خشک و بدون جریان آب، می توان با حفر گودالهای کوچک در کف پوشیده از گل و پر کردن آنها بعد از استفاده نیاز خود را برطرف کرد. برای مدفوع دو روش وجود دارد: استفاده از کیسه های نایلونی و حمل آنها به بیرون غار (که به نظر می رسد کسی چندان علاقمند به انجام آن نباشد) و روش دوم و پرکاربردتر حفر چاله است. روی این چاله حتما باید بعد از استفاده پر شود (با شن بهتر است). هیچگاه در جریان آب و یا چاله های آب راکد مدفوع نکنید.

 

 

 

مضطرب ساختن زندگی جانوران ساکن غار: صدا و روشنایی نور چراغها می توانند سکوت و تاریکی غارها را برهم بزنند و باعث شوند زندگی موجودات داخل غارها مخصوصا حفاشها- که عمدتا نایاب، کوچک و آسیب پذیر هستند- با مشکل رو به رو شوند. گروه های بازدیدکننده با تعداد نفرات زیاد یکی از عوامل ایجاد صدا در غارهاست مگر اینکه افراد کاملا تعلیم دیده و سعی در ایجاد آلودگی صوتی نکنند. متاسفانه امروزه شاهد تورها و گروههای غیرحرفه ای در غارها هستیم که بیشتر افراد آن دوره ندیده و یا خود را ملزم به رعایت حفظ و پاکیزگی غارها نمی دانند و علاوه بر ریختن زباله، آلودگی صوتی و مزاحمت در زندگی حیات جانوری غارها می کنند.

 

چراغهای کاربیدی: استفاده از کاربید برای روشنایی در کشورمان چندان رایج نیست و با توجه به شرایط استفاده از آن و مشکلات خاص خود در کشورهای دیگر هم امروزه چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد. گاز کربنی که از سوختن آن ایجاد می شود یکی از موارد منفی در غارنوردی است. کربن تاثیرات منفی و شیمیایی در رسوبات آهکی می گذارد و  تهدیدی برای زندگی جانوران غارها می باشد. بوی سوختن آن برای ساعتها در غار وجود خواهد داشت و غارنوردان دیگر را مورد آزار قرار خواهد داد. علاوه بر این در گذرگاهها و مسیرهایی که سقف کوتاه هست، شعله کاربید باعث ایجاد دوده بر روی سنگها می شود که از لحاظ زیبایی شناسی منظره ناخوشایندی را نیز ایجاد می کنند. مشکل دیگر در استفاده از کاربید، تفاله آن است. غارنوردان معمولا هنگام تعویض کاربید، تفاله آن (کاربید مرده) را در فضای غارها رها می سازند این کار باعث آلودگی غارها می شود. سعی کنید تا حد امکان از کاربید استفاده نکنید و اگر از کاربید استفاده می کنید تفاله آن را در کیسه لاستیکی ریخته و به بیرون غار حمل کنید.

 

حفاری و انفجار: اگرچه در مقاله حفاری و کندوکاو غارها توضحیاتی در مورد چگونگی انجام حفاری کردم اما باید توجه داشت این کار تنها در شرایط خاص و بوسیله غارنوردان و تیمهای حرفه ای انجام می شود که تا حد امکان به غار آسیب وارد نشود بنابراین باید توجه داشت حفاری غار نیز می تواند آسیب به تالارها و یا تزئینات آهکی بزند.

 

 

چند نکته:

-    برای پاکسازی دیوارها و رسوبات آهکی، قبل از اینکه فعالیتمان را شروع کنیم باید با دقت در غار بررسی کنیم و با استفاده از عکسبرداری از تخریبها مستند سازی کنیم. بعد از آن تصمیم می گیریم که چه چیزی را پاک و محو کنیم و چه چیزی را باقی بگذاریم. خطوط تصویری قدیمی، سنگ نوشته ها، امضاها و هر چیزی که یادآور و بازگو کننده بخشی از تاریخ می باشند هیچگاه پاک و حذف نمی شوند.

-    یکی از روشهای حفظ غارها، نقشه برداری و عکاسی از غارهاست. بسیاری از غارنوردان، غارها را با روش پیمایش و ثبت جزئیات بر روی نقشه انجام می دهند. هنر عکاسی غار با استفاده از چند فلاش کمکی می تواند حالت و شکل غارها را برای آیندگان ثبت کند. عکاسی می تواند زیبایی غارها را بیشتر نمایان بسازد و اینکه با آسیب دیدن، چه زیبایی هایی از بین خواهد رفت.

 

 

نکاتی برای حفاظت بیشتر و بهتر غارها:

-    عدم ساخت و ساز، جاده سازی،کانال کشی فاضلاب، خطوط لوله و حفر کابلهای برق در اطراف غارها و تغییر شکل ظاهری دهانه ها.

-    عدم ایجاد آلودگی صوتی در اطراف غارها. به عنوان مثال صدای ناشی از تیراندازی شکارچیان، کمپها، آفرود بازان و اسب سواران و ...

-    رعایت عدم ورود دود به داخل غارها. به عنوان مثال تاسیساتی که در فاصله دوری از غارها قرار گرفته اند اما دود آنها از طریق جریان هوا وارد غارها می شوند.

-    حتی اگر امکان این هست که با وسیله موتوری به دهانه غار نزدیک شوید اینکار نکنید و آنرا بفاصله دورتر پارک کنید و مسیر را پیاده طی کنید.

-    آبهایی که وارد گودالها و سینکها هولها می شوند (و به احتمال وارد غاری یا تالاری می شوند) را تا حد امکان تمیز و پاکیزه نگه داریم.

-         آموزش و ترویج فرهنگ حفظ و نگهداری غارها.

-         چنانچه موردی از تخریب در غارها دیده شده به سازمانهای مربوطه اطلاع دهیم.

-    کمپ زنی و شب مانی در غارها را هیچوقت برای سرگرمی و تفریح انجام ندهید. تنها در هنگام ضرورت به این کار اقدام کنید. کمپ زنی باعث آلودگی غارها با فضولات انسانی، کاربید، زباله و ... می شود. پس تا حد امکان از اینکار دوری کنید.

-         ساخت دروازه و ورودی برای غارها آخرین روش برای حفاظت غارهاست.

 

اگرچه روشهای مختلف و قوانین گوناگونی در کشورهای مختلف برای محافظت و سلامت غارها وجود دارد اما هنوز هم مهمترین عامل اصلی، رفتار ماست.

علیرغم اینکه بسیاری از آسیبها توسط افرادی صورت می گیرند که غارنورد نیستند و حتی گاهی اوقات داخل غارها هم وارد نمی شوند اما در بسیاری از مواقع در داخل غارها با تخریبها و آسیبهایی مواجه می شویم که تنها توسط غارنوردان حرفه ای صورت می گیرد. زباله هایی از قبیل باطریهای استفاده شده، کاربید، کیسه های نایلونی و قوطیهای کنسرو در بخشهایی از غارها دیده می شوند که تنها افراد حرفه ای با تجهیزات خاص می توانند به آنجا وارد شوند. بنابراین فرهنگ حفاظت و آلوده نساختن غارها می بایست در بین علاقمندان و فعالین به این رشته بیشتر شود. باید توجه کنیم که تاوان رها سازی زباله ها و آلودگی غارها را تنها جانوران ساکن آنها پس خواهند داد.

 

به عنوان یک غارنورد و علاقمند به طبیعت الگوی مناسبی برای بقیه افراد و گروهها باشید. همیشه به غارها احترام بگذارید و بخاطر داشته باشید حفظ، پایداری و آینده غارها به دست شماست. قانون طلایی در غارنوردی را هیچگاه فراموش نکنید: در غارنوردی چیزی جز عکس برندارید ، چیزی جز ردپاهایتان باقی نگذارید و چیزی را جز وقتتان نکشید.

 

 

 

ضمیمه: دروازه ها و ورودی ها برای غارها

 

 

 

 

دروازه ها: دروازه ها یا ورودی غارها به عنوان آخرین راه حل برای محافظت غار و جانداران آن ساخته می شوند. نصب دروازه ها به این معنی است که ما دسترسی به غاری را کنترل و حتی آنرا غیر قابل ورود سازیم از این طریق ما برای محافظت از گونه های در خطر انقراض، مراقبت از تزئینات آهکی ظریف و زیبا، جلوگیری از صدمه آثاری خاص (مثلا نقوش دیواری پیش از تاریخی) و یا محافظت انسانها از خطراتی که در آن غار وجود دارد تلاش می کنیم. استفاده از دروازه و ورودی غارها در کشورمان مرسوم نیست و بطور کلی ساخت آن در چند کشور محدود - از جمله آمریکا در حد وسیع - انجام می شود اما با توجه به خسارات فراوانی که امروزه در غارهای کشور می بینیم، ساخت آنها لازم و ضروری به نظر می رسد. البته بنده هنوز متحیرم که چرا غارنوردانی که از جنس طبیعت هستند و به آن علاقمندند با انجام حرکات عمدی و گاهی اوقات نادانسته دست به تخریب آنها می زنند.

 دلایل زیادی برای عدم ساخت و نصب دروازه برای غارها وجود دارد اما به طور کلی مهمترین دلایل برای استفاده آنها عبارتند از:

1.     آثارهنری، تاریخی و یا فسیلهایی در غار وجود دارد که احتمال آسیب آنها وجود دارد.

2.  گونه های جانوری کمیاب یا نایابی در غار وجود دارد که بر اثر مزاحمت انسانها، در حال انقراض و ازبین رفتن هستند.

3.  تزئینات آهکی بکر، زیبا، فوق العاده و منحصر به فردی در غار وجود دارد که ممکن است بوسیله دیدارکنندگان خرابگر ازبین بروند.

4.  امکان وجود خطرات و حوادث در آن غار بسیار زیاد می باشد. مثلا سیل پیش بینی نشده و یا ریزش بخشی از دیوار یا سقف آن غار.

 

با وجود این، همه غارها قابلیت نصب دروازه ها را ندارند. بعضی از غارها بدلیل وضعیت فیزیکی خاصی که دارند این اجازه را نمی دهند که روی آنها دروازه نصب کرد و یا گاهی نصب نکردن دروازه و استفاده از روشهای دیگر محافظت برای آنها بهتر می باشد.

 

نصب دروازه ها و ورودیها برای غارها کاری فنی و تخصصی است و نیاز به دانش و تجربه اینکار می باشد. به عنوان مثال یک جوشکار ماهر تنها با دانستن معیارها و قواعد کلی نمی تواند آنرا بسازد بلکه نیاز به مهندس سازنده دروازه نیز می باشد، کسی که طرح و الگوی آن را بریزد و در هنگام ساخت در محل نظاره گر باشد. قبل از طرح ریزی و ساخت دروازه ای برای یک غار، آگاهی نسبت به بوم شناسی آن غار بخصوص خفاشهای آن لازم و ضروری می باشد.

 

 

 

متداول ترین انواع دروازه ها:

شکل، ساخت و نوع دروازه ها متناسب با ورودی های غارها، خفاشها و حیات وحش داخل آنها مختلف و گوناگون می باشد. انواع آنها عبارتند از: دروازه های کامل، دروازه های نیمه، دروازه های لوله ای، گنبدی، قفسی، حصارهای وسیع فلزی و نرده های بلند.

 به عنوان مثال در دهانه های بزرگ گاهی اوقات دروازه های نیمه میسازیم. بدین صورت که در قسمت بالایی دروازه برای پرواز خفاشها مسیری را خالی و بدون ورودی سازی رها می کنیم. تاقچه  بزرگی را در بالا می سازیم تا مانع ورود مزاحمانی شویم که می خواهند از طریق بالا رفتن از دروازه وارد غار شوند.

گاهی اوقات می توانیم دروازه را داخلتر و عقبتر از دهانه غار بسازیم که در این حالت شکل و فرم زیبای دهانه ها ازبین نخواهند رفت اما این حالت همیشه امکان پذیر نیست. مثلا بیشتر مکانهای باستانی در غارها در ابتدا و نزدیک دهانه هستند و برای حفاظت آنها ناچار هستیم که دهانه را ببندیم اما در حالت کلی اگر نصب دروازه در دهانه باعث حفاظت 99 درصد از غار شود می توان از یک درصد باقیمانده (بدشکل کردن دهانه) چشم پوشی کرد.

برای بعضی از این غارها می توان در زمانهای خاص و محدودی مجوز برای غارنوردی صادر کرد. این مجوزها باید با قوانین و ضوابط مدیریتی قوی هماهنگ باشد  و برای محدودی از آنها به غارنورد تنها جهت بررسی های علمی، دیده بانی، نقشه برداری و کارهای لازم دیگر اجازه نامه می دهند.

 

 

اصول ساخت و خصوصیات دروازه ها: امروزه دروازه ها متعادل با محیط غار و تا حد امکان مستحکم توسط انجمنهای حفظ غارها و خفاشها ساخته می شوند. به عنوان مثال دروازه ها با نبشی های محکم آهنی و با فاصله ای که مانع ورود آب و هوا به غارها نشوند ساخته می شوند.

برای ساخت دروازه ها از فولاد نرم استفاده می شود. برای بخشهایی که با آب تماس مستقیم دارند می توان از استیل استفاده کرد اما هزینه های آن خیلی بالاتر و کار با آن سخت تر است.

 

 

 

یک دروازه خوب با نبشی های ضخیم آهنی ساخته می شود. پایه های متصل به زمین با نبشی های6x6  ساخته می شوند و معمولا با حصارهای فلزی بهم متصل می شوند تا امکان حفر تونل در زیر آن وجود نداشته باشد.

این دروازه بوسیله میله های بزرگ فولادی به سقف، دیوار و کف متصل می شوند و این میله ها داخل سنگ بسترهایی می شوند که با دریلهای چکشی سوراخ شده اند و از طریق جوشکاری به قلابهای بزرگی که از نبشیها 6x6 ساخته شده اند به دروازه ها متصل می شوند (برای افزایش قدرت میله هایی که مستقیما به دروازه متصل شده اند). میله های افقی و ستونها با نبشی های 4x4 ساخته و با میله ها T شکل3x3 از درون محکم و مقاوم می شوند.

فاصله این میله ها نسبت به هم حدود ده سانتی متر می باشند و تیرهای عمودی تا آنجایی که اصول مهندسی اجازه می دهد از هم دور قرار می گیرند تا خفاشی هنگام پرواز راه وسیعی برای عبور داشته باشد.

قفل، درون یک جعبه محافظ ضد زنگ و محکم در ورودی قرار می گیرد تا به راحتی توسط شخص خرابگر و ابزارها باز نشود. بهتر است که قطعات داخلی این قفل از آلیاژ برنج ساخته شده باشد تا در برابر زنگار مقاوم باشند. هیچگاه از قفل و زنجیر استفاده نمی کنیم زیرا آنها در برابر گلوله تفنگ، چکش و ابزارهای برنده آسیب پذیر هستند.

دروازه ها را رنگ آمیزی نمی کنیم اما اگر بخواهیم اینکار را انجام دهیم باید از قلم نقاشی استفاده کنیم نه از طریق اسپری کردن زیرا ممکن است رنگ وارد غار و فضای آن شود.

دروازه ها در فصلی ساخته می شوند که برای خفاشها آسیبی ایجاد نکنند و زمانی  که هوا از دهانه غار خارج می شوند (جریان هوایی که در اثر تنفس غارها بوجود می آید) زیرا از این طریق دودی که در اثر جوشکاری پدید می آید براحتی از غار خارج می شود و وارد آن نمی شود. اگر این جریان هوا کافی نیست با استفاده از پرده، دود ها را بخارج هدایت می کنیم. ممکن است که لازم باشد از تهویه برای ایمنی بیشتر استفاده کنیم.

 

در ساخت دروازه ها باید نکات بسیار زیادی را در نظر داشت به عنوان نمونه :

  1. هیچگاه دهانه طبیعی غاری را نبایستی ببندیم. همینطور دهانه ای که مدتهاست بسته شده را باز نمی کنیم (تنها در هنگامی که تدبیری برای محافظت آن غار در نظر گرفته شده است).
  2. از حصارها و توری های فلزی که براحتی می توان آنها را خراب کرد استفاده نمی شود.
  3. از ساخت هر گونه ستون برجسته، دیوارهای سنگی، سیمانی در کف و یا اطراف دروازه غارها اجتناب باید کرد زیرا ممکن است مانع حرکت هوا و در نتیجه تغییر درجه هوای مسکن خفاشهای غار شوند.

امروزه برای ساخت دروازه های غارها، سمینارها و مقالات بسیاری وجود دارد که  جزئیات طراحی و ساخت آنها به خوبی تشریح می شوند اما با وجود این امیدواریم که روزی بیاید که ناچار نباشیم روی هیچ غاری دروازه بسازیم و دسترسی آن را محدود کنیم. غارها یکی از میراث گرانبها برای ما و آیندگان هستند و باید نسبت به نگهداری آنها کوشا باشیم.

 

نویسنده و مترجم: طاهر شاهواری

مقاله فوق پیش از این در سایت غارهای ایران بتاریخ 16/5/90 منتشر شده است.

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد