غارنوردی
غارنوردی

غارنوردی

حفاری و کندوکاو غارها

 

در مقاله "چگونه یک غار جدید پیدا کنیم" اشاره کوچکی به واژه حفاری کردم. این فعالیت  در غارنوردی کشورمان رایج نیست و شاید علاوه بر آنکه طرفداری هم ندارد، منتقدان بیشماری هم داشته باشد. باید توجه داشته باشیم این کار تحت شرایط، ابزارها و تکنیکهای خاصی انجام می شود و در بیشتر کشورهایی که اینکار انجام می شود افراد و گروههایی به نام حفارهای غار به صورت حرفه ای فعالیت می کنند. از آنجایی که این عمل به صورت مستقیم با غارنوردی در ارتباط است و صورت حرفه ای انجام می شود مقاله زیر را صرفا جهت آشنایی با عمل حفاری غار و آشنایی اندکی با تکنیکها و ابزارهای مورد استفاده در آن آماده کرده ام.

 

حفاری یا کندوکاو غارها در حقیقت فعالیتی هست که در آن راه دسترسی به غار یا تالاری را مهیا می کنیم. این راه دسترسی می تواند دهانه بسیار کوچک یا شکافی باشد که منتهی به غار یا فضای بزرگی می شود (بیرون از غار) و یا باز کردن مسیری که دسترسی به بخش دیگری از غار را فراهم می سازد (درون غارها) اما از آنجا که این راه یا دهانه از اندازه یک شخص با جثه متوسط کوچکتر است، نیازمند به بزرگتر شدن و گشادتر شدن دارد. حفاری می تواند از یک عمل بسیار ساده و تنها با دست خالی (مثلا فقط جابجا کردن چند تکه سنگ) که زمان کمی طول خواهد کشید تا فعالیتی با ماشین آلات قوی حفاری و تیمی مجهز و سازمان یافته باشد که ممکن است چند هفته طول بکشد. بسیاری از حفاران غار، در کوهها و دره هایی که دارای ماهیت کارستی هستند به دنبال غارهای جدید و کشف نشده می باشند. اغلب این غارها، شامل تالار بزرگی هستند که با لایه هایی از گل و لای یا سنگها مسدود شده اند که  حتی گاهی برای برداشتن آنها نیاز به تراشیدن و یا انفجار می باشد. گودالها و حفره هایی که در زمین پدیدار می شوند و نشانه ای از وجود غار در آنجا هستند در محلهایی ایجاد می شوند که استقامت غار در آن نقطه ضعیف می باشد (بر اثر این سستی بخشی از دیوارها یا سقف ریخته می شود و حفره ها ایجاد می شوند) که در بیشتر این مواقع نیاز به نصب داربست، لوله های بتونی و یا بتون ریزی برای محکم سازی آن قسمت برای عدم ریزش لازم و ضروری می باشد. بنابراین، حفاری غار با توجه به چگونگی انجام آن می تواند فعالیتی خطرناک باشد.

 

حفاری به دو دلیل انجام می شود:

  1. باز یا گشادتر کردن ورودی یک غار برای داخل شدن به آن(بیرون غار)
  2. گشادتر و بزرگتر کردن مسیری برای دسترسی و ورود به بخشهای دیگرغار(درون غار)

اگرچه بیشتر مواقع حفاری در حفره ها یا گودالهایی انجام می شود که نشان می دهند غاری در آنجا هست  و به اصطلاح غار ادامه دارد (یکی از نشانه های آن دم و بازدم هوا در سوراخ یا حفره هست و هر چه شدت آن بیشتر باشد دلیل بر بزرگتر بودن حجم غار و تالار می باشد) اما گاهی برای ورود به غاری، مسیری را ایجاد می کنیم که هیچ حفره یا روزنه ای دال بر وجود آن دیده نمی شود. اینکار تنها هنگامی انجام می شود که دقیقا می دانیم که غاری در منطقه مورد نظرمان وجود دارد و بنابراین این کار با ریسک بالایی انجام می شود.

 

برای انجام حفاری باید مجوزهای لازم را از سازمانهای مربوط و یا مالکین آن  دریافت کنیم.


انواع حفاری برای بازکردن دهانه و ورود به غار:

ممکن است در مرحله کشف و شناسایی یک غار به دهانه یا حفره ای برسیم که برای ورود به آن ناچار باشیم تا در آنجا حفاری کنیم که این عمل در این مواقع ممکن است در شرایط و محلهای فوق انجام بگیرد:

 

 

حفاری در یک گودال یا زمین فرو ریخته: به احتمال زیاد یکی از محلها برای حفاری، اطراف سوراخهایی هست که در زمین  فرو رفته اند که به احتمال زیاد دهانه ورود به غاری را می توان در آنجا پیدا نمود.

بزرگترین مشکل در حفاری این نواحی، بی ثباتی زمین آنجا به دلیل خاک سست یا سنگهای موجود آنجاست. اغلب این سوراخها توسط صاحبان اراضی یا چوپانان پر شده اند تا چارپایان یا انسانها درون آنها نیافتند. در حفاری این مناطق، علاوه بر سنگها، با عوارض دیگری چون ریشه درختان، نخاله ها، سیمهای خاردار، جانوران مرده و ... سر و کار خواهیم داشت. در شیب این گودالها، اغلب شمع زنی برای محکم کردن دیوار و بالا بردن ضریب ایمنی لازم می باشد.

 

حفاری در یک شکاف ورودی: حفاری در شکافها می تواند هم بصورت عمودی باشد و هم بصورت افقی و گاهی اوقات به صورت شیبدار اما همیشه باید لایه ای از سنگها را برای رسیدن به تالار غاری که در آنجا وجود دارد را حفاری کرد.

 اینگونه حفاریها، ممکن است بخش بیرون زده شده تخته سنگی باشد یا لایه سنگی در کف یک گودال. از آنجایی که دیواره ها سنگی هستند، مشکل خاصی در استحکام و محکم بودن آنها وجود ندارد اما سنگهای سست یا تخته سنگهای لق، هنوز می توانند مشکل ساز باشند بنابراین استفاده از شمعها کم و بیش مورد استفاده قرار می گیرند.

 

حفاری در زمین سفت و سخت: حفاری در این نواحی کاری ریسکدار است مگر اینکه دقیقا بدانیم که غاری در نقطه معینی وجود دارد، زیرا حفاری در این زمینها کاری بسیار طاقت فرسا و عدم رسیدن به نتیجه دلخواه بسیار ناراحت کننده می باشد.

 گاهی اوقات گودالی کوچک و فرورفته می تواند غارنوردان علاقمند و پرانرژی را وسوسه به انجام حفاری در آنجا کنند. شمع گذاری و یا استفاده از لوله های بتونی و فلزی که برای کابل کشی و کانال سازی در زیر زمین استفاده می شود  در این نوع از حفاریها لازم و ضروری می باشند.

  

حفاری در جریان آبها و نهرها: در جاهایی که آب بدانجا وارد و یا از آنجا خارج می شود، احتمال وجود غار بسیار زیاد است.

حفاری در این مناطق اغلب منجر به یافتن تالارهای خشک غارها خواهد شد اما برای حفاران آن سردی، ناخوشایندی وخسته شدن وجود دارد. شمعگذاری گاهی اوقات لازم می باشد و معمولا استفاده از لباسهای ضد آب برای حفاران ضروری می باشد.

 

حفاری های مهم و سخت: استفاده ازتجهیزات سنگین( مثل بیل مکانیکی و تراکتور)، ابزارهای خاص (مثل مته و چکشهای بادی) و محرکات شیمیایی معمولا در این حفاریها مورد استفاده قرار می گیرد.

اینگونه حفاریها بسیار پرهزینه هستند و بنابراین حتما باید دلیل خوبی برای انجام آنها داشته باشیم.

 

حفاری برای بزرگتر کردن مسیری در درون غارها:

 

به طور کلی حفاری در درون غارها برای دسترسی به بخشهایی که مسیر آنها غیرقابل عبور می باشد، انجام می شود. این حفاری ها می توانند در گذرگاههای پوشیده از سنگ، گل و لای و یا حفاری در سنگها یا آوارها باشند.

 

حفاری دیوارها و تخته سنگها: اینکار هنگامی انجام می شود که سنگها پوسیده شده باشند و یا بر اثر عوامل آب و هوایی حفره ای در سنگها پدید آمده باشد. یکی از تکنیکهای تراش سنگها معمولا بزرگتر کردن مسیر در میان سنگهاست که در ادامه توضیحات آن را آورده شده است. در بعضی از شرایط خاص که تخته سنگها دچار شکستگی زیاد شده اند و یا بند بند هستند، می توان با قلم چکش و یا  دیلم آنها را خرد و جدا کرد.

 

تکنیک تراش سنگ: تکنیک تراش سنگها برای بزرگتر کردن مسیری که بستر سنگی دارند در این سالها دچار تغییر شده است. بیشتر گذرگاههایی که برای عبور از آنها نیاز به بزرگتر شدن دارند، تنها نیازمند به این هست که لبه ها و دیواره های  آن مسیر را برای گذر کردن یک شخص با جثه متوسط تغییر و تبدیل کنیم. قسمتهای تنگ و غیرقابل عبور نیازمند به استفاده از نیروی متمرکز شده برای برداشتن سنگهایی که مزاحم عبور هستند لازم و ضروری هست.

 

روشها و ابزارهایی که به طور معمول مورد استفاده قرار می گیرند:

حفاری در غارها می تواند به شیوه ها و روشهای گوناگونی انجام شود. گاهی اوقات حفاری تنها شامل برداشتن مقداری خاک و یا سنگهایی هست که مسیری را بسته اند. این حفاری می تواند با دست خالی و یا با ابزار ساده ای مثل بیل تاشو، چکش، اره کوچک برای بریدن ریشه ها و دلو برای خارج کردن مواد و طناب (برای بستن به دلو در مواقعی که عمق محل حفاری زیاد شده) انجام شود اما گاهی زمانی تجهیزات ساده و نیروی بدنی تنها برای کار حفاری کافی نیستند. در این شرایط عمل حفاری بصورت بسیار جدی و با تجهیزات فنی تر انجام می شود. در این شرایط، حفاری تبدیل به پروژه ای برای یک تیم بزرگ و قوی می شود. استفاده از بیل مکانیکی، شمع بندی و حتی استفاده از دریلهای مخصوص نمونه ای از ابزارهای اینکار هستند.

 

 

در مواقعی که عامل بازدارنده سنگ سخت باشد از مواد منفجره استفاده می شود. وقتی از مواد منفجره و انفجار استفاده می کنیم لازم است روند کار را آهسته تر کنیم تا چند هفته سپری شود و هوای داخل تالارها و بخشهای غار تمییز و صاف برای تنفس شود. روش دیگر مته کاری و گذاشتن گوه می باشد. محبوب ترین و تازه ترین تکنیکی که امروزه استفاده می شود به نام سرپوش گذاری مشهور است. در این روش با استفاده از دریلهای شارژی سوراخ های کوچکی در سنگ ایجاد می شود و  مقدار اندکی مواد منفجره در آنها کار گذاشته می شود و بر اثر ضربه میله های بلند پولادی که در روی آنها قرارگرفته سنگها شکافته و خرد می شوند.

 

به طور کلی بعضی از پرکاربردترین ابزارهای مورد استفاده عبارتند از:

 

1.  ابزارهای تراش و حفاری: قلم و چکش، پتک، میله اهرم، گوه، چکش بادی و ول دریل و مواد منفجره و ...

 

2.  ابزارهای خارج کردن مواد و نخاله های حفاری:بیل، بیل تاشو، دلو و گونی (برای غارهای عمودی بسیار مناسب هستند)، سورتمه و سرسره (برای حفاری غارهای افقی) قرقره، تراکتور و بیل مکانیکی (برای حفاری های پیشرفته و مهم)

 

نکته مهم: حفاری و کندوکاو غار فعالیتی با خطر بالا است بنابراین مهمترین موضوع در حفاری غار، ایمنی می باشد که شامل محافظت از خود، افراد گروه و غار می باشد. وجود جانوران سمی و زهردار مثل مارها در حفره ها و گودالها و یا بیرون آوردن سنگهای بزرگ از چاله ها  از نمونه خطرات اینکار می باشند اما رعایت اقدامات ایمنی تا حد زیادی می تواند شما را از گزند این حوادث مصون بدارد. استفاده از عینک و ماسک ایمنی، دستکش و کفشهای کار(که بسیار سخت و محکم هستند) در هنگامی که با پتک و ابزارهای قدرتی - مثل چکش بادی – کار می کنید می تواند نمونه ای از این اقدامات ایمنی باشد.

گردآوری و ترجمه: طاهر شاهواری


این مقاله در سایت غارهای ایران بتاریخ 16/3/90 منتشر شده است.

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد